Инглис чӀал: различия между версиями
Содержимое удалено Содержимое добавлено
ЦӀар 144:
ГьакIни са чIалан илимри кьилдин [[Сифте кьилин цIийи инглис чIал|сифте кьилин цIийи инглис]] девир чара ийизва.
=== Дегь чIаван инглис девир ===
Гилан англиявийрин сихилдин ата-бубаяр - [[англар|англрин]], [[саксар|саксрин]], [[ютар|ютрин]] [[Германрин тайифаяр|германрин тайифаяр]] - V-лагьай вишйисан юкьварра [[Британиядин островар|Британиядин островриз]] куьчна. Гьа чIавуз абурун чIал [[Агъа герман чIал|агъа германни]] [[Фриз чIал|фриз]] чIалариз мукьва тир. Амма гуьгъуьнлай атай вичин вилик финин нетижада ам маса герман чIаларикай яргъа къакъатна. Дегь чIаван инглис девирдин къене англ-сакс чIал (пара илимри дегь чIаван инглисдиз ихьтин тIвар гузва) лап тIимил масакIа хъижезвай тир, герман чIаларин вилик финин цIарцIелай кьулухъ тавуна, гафаргандин гегьеншвал квачиз.
ЧIехибританиядиз куьчнавай англарни саксар келтрихъ галаз - островдин дибдин агьалияр - лап кIеви регьим авачир женгьина гьахьна. И келтрал хьанвай гьалтун дегь чIаван инглис чIалан структурадизни гафаргандиз чIехи эсер авунач. Къенин йикъаралди амай дегь чIаван инглис чIалал кхьей затIарикай са кьудкъад келт гаф малумриз жезва. Абурукай:
* ибадатдихъ галаз галкIанвай гафар: ''cromlech'' — кромлех (друидрин эцигунар), ''coronach'' — дегь чIаван шотландиядин мейит кучудунин лугьунар;
* дяведин кардихъ галаз галкIанвай гафар: ''javelin'' — жида, ''pibroch'' — дяведин мани;
* гьайванрин тIварар: ''hog'' - вак.
Абурукай са гафари чIала кIеви чка кьуна, абур гилалди кIвалахарзава, мисал патал: ''tory'' ‘консерватив партия иштиракхъан’ — ирланд чIалал ‘къачагъ’ лагьай чIал, ''clan'' — тайифа, ''whisky'' — эрекь. И гафарикай садбур гила виридуьньядин ирс я - [[виски]], [[плед]], [[клан]]. Акьван гъвечIи келт чIала дегь чIаван инглис чIалаз авунвай таъсирдин себеб, англривни саксрив гекъигна килигайла, келтрин мединиятдин гъвечIивал я.
400 йисан къене Британиядин пай кьазвай римвийрин таъсирвал пара чIехиди я. Латин гафар инглис чIалаз са шумуд дережада гьахьна. Садлугьуниз, латин гафарин са пай герман чIаларал рахадай кеферпатан континентдин Европадин агьалийри герман тайифайри Британиядиз куьчадалди къачунвай. Абурукай:
* ''street'' — латин ''strata via'' гафуникай - ‘дуьз, къван тур рехъ’;
* ''wall'' — латин ''vallum'' гафуникай - ‘цал’;
* ''wine'' — латин ''vinum'' гафуникай - ‘чехир’.
Са пай мад - англарни саксар Британиядиз куьч хьайидалай кьулухъ. Мисал патал, чкайрин тIварар:
* Chester, Gloucester, Lancaster — латин ''castrum'' гафуникай - ‘дяведин лагерь’, тахьайтIа
* Lincoln, Colches — латин ''colonia'' гафуникай - ‘колония’,
* Port-Smouth, Devonport — латин ''portus'' гафуникай - ‘гавань’ ва мсб.
Пара тIуьнринни парталрин тIварарни латин чIалай къачунвайбур я:
* butter — грекни латин ''butyrum'' - ‘гъери, чIем’,
* cheese — латин ''caseus'' - ‘ниси’,
* pall — латин ''pallium'' - ‘плащ’;
гьакIни са шумуд набататрин тIварар:
* pear — латин ''pira'' ‘чуьхвер’,
* peach — латин ''persica'' ‘шефтел’.
== Лексика ==
| |||