Цур: различия между версиями

Содержимое удалено Содержимое добавлено
Новая страница: «'''Медь''' — химиядин элементрин девирдин системадин 4-лагьай девирдин 11-лагьай кӀеретд…»
 
викификация, оформление, стилевые правки, орфография
ЦӀар 4:
==ТӀебиатда жугъурун==
[[Файл:Cuivre Michigan.jpg|thumb|150px|справа|Михьи кӀус яз жагъай цур]]
Чилин чкалда квай цурунин юкьван кьадар — (4,7-5,5)·10<sup>−3</sup>% (массадиз килигна) я<ref name="ХЭ"/>. Гьуьлуьн ва вирен це цурунин кьадар гзафни-гзаф тӀимил я: 3·10<sup>−7</sup>% ва 10<sup>−7</sup>% (массадиз килигна) кьурвал я<ref name="ХЭ"/>.
 
ТӀебиатда цур гьам галкӀурунра, гьамни михьи кӀусар яз жагъизва. Индустриядин метлеб авай галкӀурунар [[халькопирит]] CuFeS<sub>2</sub>, цурунин колчедан хьиз малум я, [[халькозин]] Cu<sub>2</sub>S ва [[борнит]] Cu<sub>5</sub>FeS<sub>4</sub> я. Абурухъ галаз цурунин маса минерални гьалтзава: [[ковеллин]] CuS, [[куприт]] Cu<sub>2</sub>O, [[азурит]] Cu<sub>3</sub>(CO<sub>3</sub>)<sub>2</sub>(OH)<sub>2</sub>, [[малахит]] Cu<sub>2</sub>CO<sub>3</sub>(OH)<sub>2</sub>. Са бязи вахтара цур михьи кӀусар яз гьалтзава, чара-чара кӀватӀ хьунрин масса 400 тонндав агакьзава<ref>[http://slovari.yandex.ru/dict/bse/article/00046/67000.htm ''Медь самородная'' в БСЭ]</ref>.
 
== Физикадин кьетӀенвилер ==
[[Файл:Copper crystals.jpg|thumb|150px|справа|Цурунин кристаллар]]
Цур — къизилинни-жегьре рангунин пластиквал авай металл я, ахъа гьавада фад адаз хас тир интенсив хъипивал авай яу ранг гузвай оксиддин пленкадив кьазва. Эку чкада шуькуь пленкайриз къацувал авай аби ранг авайди я.
 
Цурунин са шумуд цурурна акадарун (сплав) авайди я: [[латун]] — [[цинк]]дихъ, [[кишпир]] — [[къеле]]дихъ ва маса элементрихъ галаз, [[мельхиор]] — [[никель]]дихъ, [[баббит]]ар — [[кьуркьушум]]дихъ ва масадбур.
 
== Эдебият ==