КьепӀир: различия между версиями

Содержимое удалено Содержимое добавлено
Великий и мощный Губин дятлит конурку Духового Поезда!!!
гъ Reverted 1 edit by 176.108.146.130 (talk) identified as vandalism to last revision by Aslan4ik. (TW)
ЦӀар 1:
{{ЯШЧ2+
#REDIRECT[[Я Губин/0.2435047512408346]]
|тӀвар=КьепIир
|статус= Хуьр
|вичин чӀалал тӀвар = {{lang-ru|Кабир}} [[файл:КьепIир хуьр.jpg|300px]] '''КьепIир хуьруьн акунар'''
|ЯШЧдин статус =
|уьлкве = Урусат
|lat_dir = |lat_deg =41 |lat_min =33|lat_sec =47
|lon_dir = |lon_deg =48 |lon_min =02|lon_sec =41
|CoordAddon =
|CoordScale =
|гьукуматдин картадин алцум =0
|региондин картадин алцум =300
|райондин картадин алцум =300
|региондин жуьре = Федерациядин субъект
|регион = Дагъустан
|регион таблицада =
|райондин жуьре = Муниципал район
|район = Кьурагь район
|район таблицада = Кьурагь район{{!}}Кьурагь
|C в регион = нет
|жемятдин жуьре = Хуьруьнсовет
|жемят = [[КьепIир хуьруьнсовет|«КьепIир» хуьруьнсовет]]
|жемят таблицада =
|къенепатан паюнар =
|кьилин жуьре =
|кьил =
|бине эцигай тарих =
|статус йисалай =
|виликан тӀварар =
|кьакьанвилин жуьре =
|ЯШЧдин кьакьанвал =
|климат =
|официал чӀал =
|агьалияр = 1 570
|сиягьдиз къачур йис = 2002
|къалинвал =
|агломерация =
|миллетар = [[лезгияр]]
|динар = [[суьннияр|суьнни]] - [[мусурманар]]
|чпи-чпиз гузвай тӀвар =
|сятдин чӀул = +4
|DST =
|телефондин код = +7 87262
|почтунин индекс = 368183
|почтайрин индексар =
|автомобилдин код = 05
|идентификатордин жуьре =
|цифрадин идентификатор =
|Commons-ра категория =
|сайт =
|сайтдин чӀал =
}}
 
'''КьепIир''' ({{чӀал-ru|Кабир}}) — [[Дагъустан]] республикадин [[Кьурагь район]]да авай хуьр. [[КьепIир хуьруьнсовет|«КьепIир» хуьруьнсовет]]дин административ юкь ва сад тир хуьр.
 
== География ==
Хуьр [[Дагъустан Республика]]дин [[Кьурагь район]]дин рагъэкъечIдай пата, [[Кьурагь вацI]]ал, [[Кьурагь]] хуьрелай 21 км яргъал чка кьунвайди я.
 
== Тарих ==
КьепIир — Лезгистандин ва Кьибле Дагъустандин виридалайни цIуру хуьрерикай сад я. Хуьруьн бине кьуникай якъин тир малуматар авач. Лап [[XX виш йис]]ал кьван хуьруьн гьар са сихил чпин чара мягьлейра амукьзавай.
 
Хуьруьн '''мягьлеяр''': Михер мягьле, Чатун мягьле, ЧIуьгъвер мягьле, Кьулан мягьле, Къазакь мягьле, ТIулан мягьле, Хъемцал мягьле.
 
Вичин чIавуз, кьепIирвийри [[Мегьарамдхуьруьн район]]дин чилерал кьве хуьр арадал гъанвай: [[КьепIир Къазмаяр]] ва [[Ярукьвалар]]. Дегь чIавуз хуьре къаравулдин минараяр авайди тир. Хуьруьн топонимикада «Куьгьне къеле» (ЦIуру къеле), «Тегъид сенгер» хьтин тIварар амукьнава. Хуьруьн винел пата пуд гьавадин жуьмя мискIиндин дарамат хкаж хьанва. Вилик хуьре мягьлейрин мискIинарни авайди тир. Авай тарихдин малуматрив кьурвал, [[1747 йис]]уз КьепIир хуьруьн эгьлийри [[Надир шагь]]ан кьушунриз кьулухъди румар гунивди душмандиз чIехи телефвилер ганвай. [[1806 йис]]уз, фон Граббе генералдин эмирдалди, кьилин къаст кьепIирвияр муьтIуьгъарун яз, хуьре Урусатдин армиядин рота арадал гъанвай. КьепIир хуьряй, гьеле [[Октябрьдин революция]] жедалди, пара кьадарда тариф авай рухваяр акъатнавай. Абурукай сад, [[1877 йис|1877]] - [[1878 йис]]ара Дагъустанда лежберрин къарагъунин регьберрикай сад тир КьепIир Гьажимурад тир. Халкьдин къалабулухар секин авурдилай кьулухъ, царьдин гьукумри ам кьуна кьиникьалди жаза ганвай. КьепIирви [[Гьажи Насрулла-эфенди]] [[имам Шамил]]ан женгинин амадаг тир, ада имамахъ галаз гзаф женгера иштирак авурди я. Эхирда, душманрин паталай элкъуьрна кьунвай [[Гуниб]]да имам Шамиляхъ галаз гьатай Гьажи Насрулла, урусрихъ галаз хьайи ягъунда кьенвай.
 
[[XIX виш йис]]уз КьепIир вири [[Куьре округ]]дихъ галаз [[Урусат империя]]дин гъилик акатзава. Империядик квай чIавуз, хуьр [[Дагъустан вилаят]]дин Куьре округдин [[Хъутур-Куьредин наибвал]]диз талукь тир. [[Бахцугъ]] хуьруьхъ галаз КьепIир хуьруьнжемятдик акатзавай. [[Котур - Кьуредин наибвал]]дин наиб асулдай Кьаружунар сихилдай тир.
 
КьепIирви Муслим [[Етим Эмин]]ан мукьва дуст тир. Зариди вичин эхиримжи шийиррикай сад гьа Муслимаз ва рикIелай алат тийир Гьажимурадаз бахш авунай. Са чIавуз, округда чIехи машгьурвал поэтесса [[КьепIир Айисат]]а къазанмишнавай. [[1915 йис]]уз хуьре кьве йисан гражданвилин мектеб ахъайнавай, адан садлагьай муаллим ахцегьви Гьасанов Вагьид тир. [[1936 йис]]уз хуьре ирид йисан мектеб кардик квай, ва [[1942 йис]]алай эгечIна юкьван мектеб кIвалахзавай. И мектебда мукьвал алай хуьрерин аяларни кIелзавай. [[Кьурагь район]]дин садлагьай регьбер кьепIирви Хизриев Хизри тир.
 
[[Ватандин ЧIехи дяве]] чIавуз женгериз 516 кьепIирви рекье гьатнавай. Абурукай анжах 72 кас элкъвена хайи дигедиз хтанвай. Дяведа регьмет хьайи хуьруьнвияр рикIел хуьн патал хуьре обнлиск эцигнавайди я.
 
== Агьалияр ==
[[2002 йис]]ан агьалияр сиягьдиз къачунин малуматрив кьурвал хуьре 1 570 касди уьмуьр гьалзавай <ref>[http://flnka.ru/obsh_kuraxskiy_rayon.html Кьурагь район. ФЛНК]</ref>. [[1886 йис]]ан Урусат Империядин агьалияр сиягьдиз къачунин малуматрив кьурвал, КьепIир хуьруьн агьалияр 1 932 кас тир. <ref>[http://www.ethno-kavkaz.narod.ru/kurax1886.html КУРАХСКОЕ НАИБСТВО (1886 г.)]</ref>
 
Хуьре гуьгъуьнин '''сихилар''' ава: Михер, Чатунар, ЧIуьгьверар, Кьаружунар, Варварар, ПIирер, Къазакьар.
 
==ИнфратуькIуьрун==
[[файл:КьепIир_панорама.jpg|800px|thumb|centre|КьепIир хуьруьн панорама]]
 
КьепIир хуьруьн администрациядин чилерал гамар хрунин фабрика, емишрин межеяр акъудзавай цех, асфальтдин ва кирпичдин заводар, тамухъанвал, идарадин азархана, аптека, почтадин идара, юкьван мектеб кардик ква.
 
==ТIвар-ван авай хуьруьнвияр==
===Тарихдин ксар===
* [[Гьажи Насрулла-эфенди]] — [[имам Шамил]]ан женгинин амадаг, адахъ галаз гзаф женгера иштирак авур кас.
* [[КьепIир Айисат]] — [[Куьре округ]] авай чIавуч машгьур хьанвай лезги поэтесса.
* [[КьепIир Гьажимурад]] — [[1877 йис|1877]] - [[1878 йис]]ара [[Дагъустан]]да лежберрин къарагъунин регьбер.
 
===ЦIийи тарих===
* Абдулазизов Бег — [[СССР]]дин марифатдин хиле тафават авай кас, [[ДАССР]]дин лайихвилер авай муаллим;
* Абдуллаев Жарулагь — Ленинан ордендин кавалер;
* Абдурагьимов Аскер — хуьруьн майишатдин илимдин кандидат;
* Абдурагьимов Сефер — «Дагвторчермет»-да кьилин инженервиле кIвалахзавай, зегьметдин ветеран.
* Абдурагьимова Тамамат — Халкьдин чирвилерин тафават авай кас ва Чирвилерин хилера кIвалахзавай сейли кас.
* Агъабалаев Лазер — [[Дагъустан Республика]]дин улакьрин хиле кIвалахзавай лайихвилер авай кас;
* Агъамирзоев Жавид — УФдин чIугваррин Союздин член.
* Алимова Екатерина — медицинадин хиле кIвалахзавай лайихвилер авай кас;
* Алиев Али — Дагъустан Республикадин Минздравдин кьилин терапевт;
* Алимова Сани — Дагъустан Республикадин Минздравдин хиле кIвалахзавай лайихвилер авай кас;
* Алимов Агъакерим — сагъвал хуьн патал гьукуматдин серенжемрин системадин хиле кIвалахзавай лайихвилер авай кас, [[Дербент]] шегьердин ракьун - рекьин азарханадин кьилин духтур;
* Алимов Шагьабудин — дявевилин летчик, майор;
* Алимова Марина — медицинадин илимрин кандидат;
* Алиев Межид — [[РСФСР]]дин лайихвилер авай духтур;
* Азимов Азим — [[Кьурагь район]]дин Райондин Юкьван Азарханадин кьилин духтур;
* Алиев Межид — медицинадин къуллугърин подполковник, [[РСФСР]]динни [[ДАССР]]дин лайихвилер авай духтур;
* Алхасов Шагьрудин — 3-й рангдин капитан, гимидин командирдин чкадал акъваздай кас;
* Акимов Аким — Дагъустан Республикадин лайихвилер авай муаллим;
* Акимов Альфред — Дагъустан Республикадин телевидениедин хиле кIвалахзавай лайихвилер авай кас;
* Алимирзоев Алимирзе — «Гьуьрметдин лишан» медальдинни ордендин иеси.
* Амирханов Маидин — Дагъустан Республикадин кьезил [[кеспият]]дин хиле кIвенкIве аваз физвай специалист, «Металлист» заводдин директорвиле кIвалахзавай;
* Агьмедов Тагьир — Дагъустан Республикадин лайихвилер авай дараматар эцигзавай кас, [[Каспийск]] шегьердин чимивилин системадин директор.
* Ашурбекова Тамила — биологиядин илимрин кандидат, доцент;
* Асланова Феодосия — Дагъустан Республикадин халкьдин марифатдин хиле тафават авай кас;
* Ашурбеков Насир — профессионал манидар, [[Дагъустан Республика]]дин культурадин хиле кIвалахзавай лайихвилер авай кас;
* Бабаханова Жамиля — Дагъустан Республикадин сагъвал хуьн патал гьукуматдин серенжемрин системадин хиле кIвалахзавай тафават авай кас;
* Бабаева Зарифа — филологиядин илимрин кандидат;
* Бейбалаев Ветлугин — физикадинни-математикадин илимрин кандидат ;
* Бабаханов Гьусейн — Дагъустан Республикадин жегьилрин лайихвилер авай регьбер;
* Бабаханов Сократ — экономикадин илимрин кандидат;
* Балабеков Казир — подполковник, [[1999 йис|1999]] - [[2006 йис|2006]] йисарин къене Кьурагьдин РОВД-дин начальник;
* Балабеков Назир — милициядин майор, [[1997 йис|1997]] - [[2004 йис|2004]] йисарин къене Дербент шегьердин ИВС-дин начальник;
* Балаев Абдулкъадир - РСФСР-дин лайихвилер авай муаллим;
* Балаев Валентин — аялрин тIвар-ван авай хирург, Аялрин азарханадин хилен регьбер.
* Бейбалаев Даир — Дагъустан Республикадин культурадин хиле кIвалахзавай лайихвилер авай кас, «[[Лезги газет]]» - дин кьилин редактордин чкадал акъваздай кас;
* Бинетов Рамазан — Дагъустан Республикадин лайихвилер авай артист;
* Гасанова Джарият — Дагъустан Республикадин Кьилин дувандин лайихвилер авай дуванбег;
* Гьажикъулиев Буба — [[кхьираг]], Дагъустан Республикадин культурадин министордин заместительвиле ва Дагъустандин литературадин журналрин кьилин редакторвиле кIвалахзавай;
* Гьажикъулиев Абумуслим — медицинадин илимрин кандидат;
* Гьажикъулиев Артур — медицинадин илимрин кандидат;
* Гьажибалаева Саяд — поэтесса;
* Гаджибалаев Гьажимирзе — илимрин духутр;
* Гамзатов Нурали — Дагъустан Республикадин энергетикадин хиле кIвалахзавай лайихвилер авай кас;
* Гамзатов Сулейман — подполковник, Дагъустан Республикадин МВД-дин заместительвиле кIвалахзавай;
* Гамидов Абдурагьман — Дагъустан Республикадин хуьруьн майишатдин хиле кIвалахзавай лайихвилер авай кас;
* Гамидов Къазибег — Дагъустан Республикадин улакьрин хиле кIвалахзавай лайихвилер авай кас;
* Жабраилов Жабраил — профессионал бокс спортин жуьредай дуьньядин гзафбаран чемпион;
* Жумалиева Маина — медицинадин илимрин кандидат;
* Жумалиев Жами — Дагъустан Республикадин лайихвилер авай духтур;
* Загиров Град — «Гьуьрметдин Лишан» ордендин кавалер, Дагъустан Республикадин лайихвилер авай муаллим;
* Ибрагьимхалилова Лаура — филологиядин илимрин кандидат;
* Исадибирова Ираят — Дагъустан Республикадин сагъвал хуьн патал гьукуматдин серенжемрин системадин хиле кIвалахзавай тафават авай дишегьли, [[Магьачкъала]] шегьердин медицинадин колледждин завуч;
* Къазбеков Артур — филологиядин илимрин кандидат;
* Казиев Ахмед — КьепIирдин азарханадин кьилин духтурвиле кIвалахзавай;
* Казиев Азедин — [[Дербент]] шегьердин налогрин инспекциядин начальникдин чкадал акъваздай кас;
* Курбанова Сари — Ленинан ордендин кавалер, машгьур храдай устIар дишегьли;
* Кахиров Кахир — Ленинан ордендин кавалер;
* Кахиров Тагьир — «Халкьарин Дуствал» ордендин кавалер;
* Къурабеков Нажмудин — экономикадин илимрин кандидат, Дагъустан Республикадин Хуьруьн Майишатдин министрдин заместительвиле кIвалахзавай.
* Курбанов Тамерлан — пианист, халкьарин арадин акъажунра иштирак ийизвай кас;
* Эфендиев Мемей — [[зари]], фронтовик, Агъул райкомдин садлагьай секретарьвиле кIвалазхавай;
* Мегьамедова Сабина — фармоцефтикадин илимрин кандидат;
* Мегьамедов Насир — философиядин илимрин духтур;
* Магьарамов Жавид — медицинадин илимрин кандидат, доцент;
* Магьарамов Магьарам — [[Москва]] шегьердин ОАО «Аэрофлот» Авиациядинни - техникадин юкьван кIвенкIве аваз физвай инженер;
* Махмудов Мутагир — медицинадин илимрин кандидат;
* Мирзоев Нияз — дявевилин летчик, подполковник, полкдин командирдин чкадал акъваздай кас, самолётдин цавай финифрин начальник;
* Мегьтиев Мегьти — завед. хирургическим отделением Дербентской больницы;
* Мегьтиев Сабир — хуьруьн майишатрин илимрин кандидат;
* Муслимов Сейфудин — химиядин илимрин кандидат;
* Наврузбеков Наврузбек — Дагъустан Республикадин кьезил [[кеспият]]дин хиле кIвалахзавай лайихвилер авай кас;
* Османов Нариман — «ЮжДаг» институтдин ректор, философиядин илимрин духтур;
* Омаров Муса — Дагъустан Республикадин марифатдин министрвиле кIвалахзавай, КПССдин обкомдин хилен заместитель;
* Омаров Мурад — медицинадин илимрин кандидат, [[Дагъустандин Гьукуматдин Медицинадин Академия|ДГьМА]]-дин декан;
* Омарова Жавизат — медицинадин илимрин кандидат;
* Омарова Ашура — медицинадин илимрин кандидат;
* Омаров Агалар — тарихдин илимрин кандидат, Магьачкъаладин ракьун рекьин хилен садхьанвай профсоюзрин векил, гьуьрмет авай ракьун рекьин къуллугъхъан.
* Омаров Руслан — экономикадин илимрин кандидат;
* Омарова Сакина — медицинадин илимрин кандидат;
* Омаров Даниял — Дагъустан Республика гьукуматдин 2-й хилен начальник;
* Рамазанов Мухтар — [[Урусатдин армия]]дин полковник;
* Рагьманова Замира — ада кьуршахар спортдин жуьредай Европадин чемпионка, олимпиядин къугъунра иштирак авур кас;
* Рагьманова Наира — [[манидар]], Дагъустандин хордин солистка;
* Рагьазанов Селимбег — кхьираг, пуд [[улуб]]рин кирам;
* Римиев Женнет — профессионал манидар, Дагъустан Республикадин культурадин хиле кIвалахзавай лайихвилер авай кас;
* Селимов Эмирбег — [[Дагъустан Республика]]дин лайихвилер авай муаллим, 1997 - 2007 йисара КьепIирдин юкьван мектеблин директор, гила «Кьурагь Район» МО-дин кьилин чкадал акъваздай кас;
* Селимов Рамзес — дявевилин летчик, отставкада авай майор;
* Селимов Рашид — Дагъустан Республикадин лайихвилер авай рационализатор;
* Сефербеков Гьажимуслим — медицинадин илимрин кандидат, доцент;
* Тагьирова Наиса — [[Кьурагь район]]дин дуванбег;
* Хариев Махач — Дагъустан Республикадин лайихвилер авай муаллим;
* Хариев Садир — Дагъустан Республикадин хуьруьн майишатдин хиле кIвалахзавай лайихвилер авай кас;
* Шамхалов Шихверди — композитор, пара кьадарда манийрин кирам;
* Шихрагимов Алимирзе — [[Дербент]] шегьердин чимивилин системадин директор.
* Шихметова Жейран — «Гьуьрметдин Лишан» ордендин кавалер;
* Эминов Алим — каратэ спродтин жуьредай дуьньядин чемпион;
 
== Баянар ==
{{Баянар}}
 
== ЭлячӀунар ==
* [http://www.mo-kurah.ru/naselenye-punkty/municipalnoe-obrazovanie-selo-kapir.html «МО-Курах» сайтуна КьепIир хуьруькай куьруь малуматар]
* [http://lezgi-yar.ru/index/selo_kabir/0-147 «Лезгияр.ру» сайтуна КьепIир хуьруькай гегьенш малуматар]
* [http://lezgin.ru/raiony-lezginojazychnye/kurah/kabir.html «Лезгин.ру» сайтуна КьепIир хуьруькай гегьенш малуматар]
 
{{Кьурагь райондин уьмуьр гьалзавай чкаяр}}
[[Категория:Кьурагь райондин хуьрер]]
[[Категория:Лезги хуьрер]]