Цацархуьр: различия между версиями
Содержимое удалено Содержимое добавлено
Новая страница: «{{ЯШЧ2 |тӀвар=Зиза |статус= Хуьр |вичин чӀалал тӀвар = {{lang-ru|Заза}} |ЯШЧдин статус = |уь…» |
Нет описания правки |
||
ЦӀар 59:
==Тарих==
Зиза Хив райондин чилерал алай виридалайни дегь хуьрерикай сад я. Гъилив кхьенвай чешмейри гузвай малуматрив кьурвал, [[ХХ виш йис]]уз хуьре 120 куьчеяр авай.
[[XIX виш йис]]уз Зиза хуьр вири Куьре округдихъ галаз [[Урусат империя]]дин гъилик акатнавай. Империядик квай чIавуз, хуьр [[Дагъустан вилаят]]дин [[Куьре округ]]дин [[Кьибле - Табасарандин наибвал]]диз талукь тир. [[Межгуьл]] хуьруьхъ галаз Межгуьл хуьруьнжемятдик акатзавай.
Эгьлийрин гзафбуруз чпин кьилдин чилин белгенар, майишатар, багъар ва малар авай. Абурун асул кIвалахар малдарвал, лежбервал ва кеспи ийиз маса чкайриз фин тир. Агьалидин тахминан 20 % кеспи ийиз [[Баку]], [[Дербент]] шегьерриз физвай. Вири санлай кьуртIа, хуьр девлет авай ксарив тафаватлу чушир. Амма са шумуд агьвал авай ксар авай, ибур — Мегьамедрин Мидек, Ашурбекрин Темирбек, Керимрин Агъарза, Гуьлмегьамедрин Гуьлмегьамед тир.
Савад авачирвили хуьр михьиз кьунвай. Авай са цIуру мискIинда фекьийри сухтайриз [[араб чIал]] чирзавай. Урус чIалал кIелиз - кхьиз, ва цIап чIалал рахаз чизвай тек сад тир зизави, [[1914 йис]]уз Бакудин гъетерин техникум куьтягьнавай Гуьлялиев Мегьамед тир. Адаз хуьре чIехи гьуьрмет авай, ва хуьруьн эгьлийри адан фикирар кьетIендаказ гьисабдиз къачузвай.
[[1931 йис]]уз Зизара 120 чкаяр гьакьарзавай сифте кьилин мектеб эцигнай. Садлагьай директорар А.С.Рамазанрин, П.Мирзебалайрин, Г.Гуьлмегьамедрин ва мсб. тир.
[[1939 йис]]уз хуьре колхоз арадал гъанвай, адан садлагьай председатель Велибеков Сефербег хьанвай.
[[Ватандин ЧIехи дяве]] чIавуз хуьряй фронтдиз 67 кас рекье гьатнай. Абурукай анжах 12 кас элкъвена ватандиз хтанвай. Зизавияр дяведин вири фронтра жуьрэтлувилелди женг чIугузвай: [[Лениград]]дин фронтдал кьве кIвач квадрай Бабайрин Гьажибуба. Мазанрин Хазран [[Крым]] шегьерда кьегьалвилелди кьенвай. Дяве цIийиз гатIумайла адан садлагьай йикъарилай эгечIна фронта Рамазанрин Абумуслима, Муртазрин Гьасана, Фаталийрин Гьамдулагьа, Хуршитрин Мидета ва мсб. женгер чIугвазвай. Хуьре амукьай зизавийри зегьметдин фрондтал зегьметар чIугузвай. Абуру фрондиз чими пекер, недай затIар ракъурзавай, хуьнуьхин дараматрин эцигунра иштиракзавай. Дяведин йисара хуьруьн агьалидин 35 % гишила ва мекьила кьенвай.
Вилик хуьре гамар хрунин цех, туьквен, культурадин КIвал, фельдшерни-акушервилин пункт, улубхана кардик квай.
[[1966 йис]]уз Кьиблепатан Дагъустандин суван районра хьай къати чилин зурзунрин нетижада Зиза хуьруьз чIехи чукIурунар галукьнай. И себебдилай агьалийрин вири санлай куьч хьун гатIум хьанвай. АкI, [[1966 йис]]уз хуьруьн 60 куьче [[Дербент район]]дин [[Билиж]] посёлокдиз, [[1984 йис]]узни 40 куьче [[Мегьарамдхуьруьн район]]дин [[ЦIийи ЗахитI]] хуьруьн «Сенгер» тIвар алай белгендиз куьч хьанвай.
==Агьалияр==
[[2002 йис]]ан агьалияр сиягьдиз къачунин малуматрив кьурвал хуьре 35 касди уьмуьр гьалзавай <ref>[http://flnka.ru/obsh_xivskiy_rayon.html Хив райондин агьалияр, 2000 йис. ФЛНК]</ref>. Агьалидин вири [[лезгияр]], [[сунияр|суни]] - [[мусурманар]] я. [[1886 йис]]ан агьалияр сиягьдиз къачунин нетижайрин малуматрив кьурвал, Зиза хуьруьн агьалийрин кьадар вири [[табасаранар]] яз 494 кас тир <ref>[http://www.ethno-kavkaz.narod.ru/yuzhnotabasaran1886.html 1886 йисуз Кьибле - Табасарандин наибвалдин агьалияр]</ref>.
==ТIвар-ван авай ксар==
* [[Алиев Али]] — тарих илим хъсан чидай, вини дережадин чирвилер авай кас тир. [[1919 йис]]уз Юзбеков Тарикулдин гъилик квай [[Дербент]] шегьердин яру партизанрин кIеретIрда таржумачи къуллугъдал алай, [[Нажмудин Самурви]]дихъ галаз дуствилин алакъайра авай, [[Куьре округ]]да кьакьан везифайрал алай. [[1937 йис]]уз адаз жаза ганвай ва ам хабар авачиз квахьна.
* [[Мамедов Мустафа]] —
== Баянар ==
| |||