Квардал: различия между версиями

Содержимое удалено Содержимое добавлено
Нет описания правки
ЦӀар 59:
Мецерай мецериз атана чав агакьай кьисадив кьурвал, хуьруьн сифтегьан тIвар Кура тир. Хуьр тахминан 2000 йис идалай вилик бине кьунвайди я. Им успатарзавайди хуьре пара кьадарда амукьнавай дегь чIаван кучудунарни сурар я. Чеб къецепатан ва чкадин душманрикай хуьн патал квардалвийрин улу-бубайри хуьр инсандин гъил агакь тийир рагал эцигнавай. Хуьруьз анжах са жигьир физвай, ва ам ара датIана къаравулдин килигунихъ квай. Эвер тавур ксарин вилик пад, хуьруьз гьахьунал алай зурба мегъуьн кIарасдин варари атIузвай. И варар кьетIендаказ чирнавай ксари хуьзвай. Идалайни гъейри, хуьруьн къваларив гвай чкаяр кьве къаравулдин минарайрай вил алаз хуьзвай. ГьакIни, ина душманриз тIебиатдин манийвилерни авай — кIамар. Ибуру вирида квардалвийриз чеб душманрикай хуьниз къулай шартIар гузвай.
 
ЦIуру эгьлийрин эхтилатрай, хуьруьн бине кутурбур Бащунаяр сихилдин векилар я. АбурХуьруьн вужаркавхайрин тиртIагафаралди, Бащунаяр иниз чеб кIевера гьатай чIавуз атана хуьр кутунвайди я. Вилик абур хъсан мублагъ чилерал уьмуьр гьалзавай, амма са чIавуз абур аварринни яхулрин чуькьуьндик акатнавай. Къвез - къвез гъвечIи халкьар къуватдалди сувариз чуькьвена акъудзавай и кьве халкь сад-садахъ галаз мублагъ чилер патахъай гуьжетзавай ва гьинайхалкьар атанвайбурчпиз ятIамуьтIуьгъарзавай. Гьавиляй, кIеви чуькьуьн эхиз тахьанвай Бащунаяр сихилдин бине кутур ксарни цIийи чкадиз куьч хьана ацукьун мажбур хьанвай. КIвалин затIар - матIар арабайриз кIватIна абур гьар саниз хъфизвай, хкягъай са малуматнирехъ авачир. Са пай [[Рутул район]]диз хъфенвай, муькуь пай лезгийрин патав, [[Кьибле Лезгистан]]дин районризни хъфенвайбур авай. Гьа и рекьелди гилан Квардал хуьр арадал авачатанвай. АбурулайБащунайрилай кьулухъ Квардалриз Кацахар сихил атана ацукьнавай. Лугьузвайди я хьи, абур [[Кьибле Дагъустан]]дин сувариз Шам вилаятдай (Сирия) атанвайди я. Са шумуд вахтунилай, КацIахар кьве — КацIахар ва Магьмудар сихилриз пай хьанвай. Са тIимил геж, хуьруьз [[яхулар|Яхулрин]] чилерай — Къужаяр, [[Дахада район]]дин [[Ашты]] хуьряй — Мирзеяр ва [[Агъул район]]дин [[Буркихан]] хуьряй — Бугъаяр сихилар атана ацукьнавай.
 
[[XVIII виш йис]]уз хуьре, астрономия, философия, биология илимрал алахънавай, Бащунаяр сихилдай тир Режеб алимди уьмуьр гьалзавай. Хуьруьн гьуьрмет авай арабист - алим Кужаяр сихилдин векил Али тир. Гьайиф къведайди я хьи, [[Октябрьдин революция]]дилай кьулухъ ам кьуна дустагъда тунвай ва хуьруьнвийриз гилалди адакай са хабарни авач. Квардал хуьре эсерар туькIуьрзавай ва халкьдиз къуллугъзавай, шейх Ибрагьим-Халил лугьудай Шам вилаятдин мад са векил авай. Хуьре, и зурба алим ва арабист уьмуьр гьалнавай кIвалин харапIаяр гилалди ама. Адан гуьрметдай ина чIурариз ва тамуз адан тIвар эцигнавай. Гзаф сейлиз кьунвай чкайрикай сад шейх Ибрагьим-Халилан зиярат - пIир я. Идалайни гъери хуьре мад кьуд пIирер авайди я.
 
[[XIX виш йис]]уз Квардал вири [[Куьре округ]]дихъ галаз [[Урусат империя]]дин гъилик акатзава. Империядик квай чIавуз, хуьр [[Дагъустан вилаят]]дин Куьре округдин [[Кьурагь наибвал]]диз талукь тир. [[Усугъ]], [[Укуз]] ва [[Гелхен]] хуьрерихъ галаз Усугъ хуьруьнжемятдик акатзавай.