ЧӀулав тӀеквен: различия между версиями

Содержимое удалено Содержимое добавлено
гъ Soul Train переименовал страницу ЧӀулав тIеквен в ЧӀулав тӀеквен
Нет описания правки
ЦӀар 1:
[[Файл:M87 jet.jpg|thumb|250px|«[[Гьаббл (телескоп)|Гьаббл]]» телескоп куьмекдалди къачунвай суьрет": [[Актив галлактика]] [[M87]]. Гимандалди, галлактикадин хвехуьна чӀулав хъалхъам ава .]]
 
'''ЧӀулав тIеквентӀеквен (хъалхъам)''' — [[генгвал-заман]]да авай област я, ва и чкадин гравитациядин ялун (вичелди чӀугун) акьван чӀехиди я хьи, [[экв|экуьнин]] тадивилихъ юзузвай объектар анлай экъечӀиз жезвач (гьакӀни гьа экуьнин квантарни).
 
И областдин сергьятдиз вакъиайрин горизонт лугьуда, адаз хас тир кьадардиз — гравитациядин радиус лугьуда. Сферадин симметрия авай чӀулав хъалхъамдин лап гьакӀан дуьшуьшда а радиус Шварцшильдан радиусдав барабар я.
ЦӀар 15:
Гьавиляй, чӀулав хъалхъамрин авайвилин субутрикай фикирар къалин ва массив (ва са шумуд маса гуьзетиз жедай хасиятар авай) астрономиядин объектрин авайвилин субутар хьиз кьабул авуна кӀанзава, ва и объектар [[умуми нисбивилин теория]]дин чӀулав хъалхъамар хьиз интерпретация ийиз жеда. Адалай гъейри, фад-фад вине къалурнавай тарифдик кӀевидаказ кьун тийизвай, амма чӀулав хъалхъамриз вичин хасиятралди мукьва тир объектар чӀулав хъалхъамар яз гьисабзава — мисал яз, ахьтин объектар коллапсдин геж девирда коллапсазавай гъетер хьун мумкин я. Алай чӀаван астрофизикада и тафаватдиз чӀехи фикир гузвач, вучиз лагьайтӀа, «саки коллапс хьанвай» («чӀаганвай») гъетрен ва «гьакъикъи» («лап цӀуру чӀаварлай авай») чӀулав хъалхъамдин гьузетдай аквадайвилер практикадин жигьетдай сад я. Адан себеб ам я хьи, коллапсардин ва «гьакъикъи» чӀулав хъалхъамдин элкъвена вири патарихъ авай физикадин чуьллерин тафаватар экьунин тядивилиз пайнавай гравитациядин радиусдиз хас тир къайдадин вахт галаз дережадин къанунрив кьадайвилив тӀимил жезва<ref>Ч. Мизнер, К. Торн, Дж. Уилер. Гравитация. Т. 3. — М.: Мир, 1977. — § 33.1. — С. 78—81.</ref>.
 
Космосдин мад са сир винел акъатнава. Алимри лугьузвайвал, цава авай чIулавчӀулав тIеквенартӀеквенар маса галактикайриз физвай рекьер я кьван. Анра генани виликди фенвай цивилизацияр ава. Алимрин фикирдалди, а галактикайрай чи планетадиз атун патал миллион йис герекзава. Чилинвийриз лагьайтIалагьайтӀа, гилан техникадин куьмекдалди анриз фин патал 10 миллион йис вахт лазим я. Гележегда илим ва техника виликди фейила инсанар а галактикайризни акъатун мумкин я. <ref>[http://samurpress.com/story.php?sid=619 ЧIулавЧӀулав тIеквенартӀеквенар]</ref>
 
== ЧӀулав хъалхъамдикай фикиррин тарих ==
ЦӀар 107:
{{Link GA|ru}}
{{Link GA|sv}}
 
[[af:Swartkolk]]
[[an:Forato negro]]
[[ar:ثقب أسود]]
[[as:কৃষ্ণগহ্বৰ]]
[[ast:Furacu prietu]]
[[az:Qara dəlik]]
[[bar:Schwoaz Loch]]
[[bat-smg:Jouduojė skīlie]]
[[be:Чорная дзірка]]
[[be-x-old:Чорная дзірка]]
[[bg:Черна дупка]]
[[bn:কৃষ্ণ বিবর]]
[[bo:ནག་ཁུང་།]]
[[br:Toull du]]
[[bs:Crna rupa]]
[[ca:Forat negre]]
[[ckb:کونی ڕەش]]
[[cs:Černá díra]]
[[cv:Хура хăвăл]]
[[cy:Twll du]]
[[da:Sort hul]]
[[de:Schwarzes Loch]]
[[el:Μαύρη τρύπα]]
[[en:Black hole]]
[[eo:Nigra truo]]
[[es:Agujero negro]]
[[et:Must auk]]
[[eu:Zulo beltz]]
[[fa:سیاه‌چاله]]
[[fi:Musta aukko]]
[[fr:Trou noir]]
[[fy:Swart gat]]
[[ga:Dúpholl]]
[[gd:Toll Dubh]]
[[gl:Burato negro]]
[[gu:કૃષ્ણ વિવર]]
[[gv:Towl doo]]
[[he:חור שחור]]
[[hi:ब्लैक होल (काला छिद्र)]]
[[hif:Karia kund]]
[[hr:Crna rupa]]
[[hsb:Čorna dźěra]]
[[ht:Twou nwa]]
[[hu:Fekete lyuk]]
[[hy:Սև խոռոչ]]
[[ia:Foramine nigre]]
[[id:Lubang hitam]]
[[ilo:Nangisit nga abut]]
[[io:Nigra truo]]
[[is:Svarthol]]
[[it:Buco nero]]
[[ja:ブラックホール]]
[[jv:Bolongan ireng]]
[[ka:შავი ხვრელი]]
[[kk:Қара құрдым]]
[[kn:ಕಪ್ಪು ಕುಳಿ]]
[[ko:블랙홀]]
[[krc:Къара тешик]]
[[ku:Çala Reş]]
[[ky:Кара көңдөй]]
[[la:Gurges ater]]
[[lmo:Büs negher]]
[[lt:Juodoji skylė]]
[[lv:Melnais caurums]]
[[mk:Црна дупка]]
[[ml:തമോദ്വാരം]]
[[mn:Хар нүх]]
[[mr:कृष्णविवर]]
[[ms:Lohong hitam]]
[[mt:Toqba sewda]]
[[ne:ब्ल्याक होल]]
[[new:ब्ल्याक होल]]
[[nl:Zwart gat]]
[[nn:Svart hòl]]
[[no:Sort hull]]
[[nov:Nigri true]]
[[oc:Trauc negre]]
[[pl:Czarna dziura]]
[[pnb:کالا سوراخ]]
[[pt:Buraco negro]]
[[ro:Gaură neagră]]
[[ru:Чёрная дыра]]
[[rue:Чорна дїра]]
[[sah:Хара дьөлөҕөс]]
[[scn:Purtùsu nìuru]]
[[sco:Black hole]]
[[sh:Crna rupa]]
[[si:කළු කුහර]]
[[simple:Black hole]]
[[sk:Čierna diera]]
[[sl:Črna luknja]]
[[sq:Vrima e zezë]]
[[sr:Црна рупа]]
[[su:Liang hideung]]
[[sv:Svart hål]]
[[sw:Shimo jeusi]]
[[ta:கருங்குழி]]
[[te:కాలబిలము]]
[[th:หลุมดำ]]
[[tk:Gara girdap]]
[[tl:Itim na butas]]
[[tr:Kara delik]]
[[tt:Кара тишек]]
[[uk:Чорна діра]]
[[ur:ثقب اسود]]
[[uz:Qora tuynuk]]
[[vec:Buxo nero]]
[[vep:Must reig]]
[[vi:Lỗ đen]]
[[war:Itom nga buho]]
[[xmf:უჩა რხვილი]]
[[yi:שווארצע לאך]]
[[za:Hwzdung]]
[[zh:黑洞]]
[[zh-min-nan:O͘-khang]]
[[zh-yue:黑洞]]