Чепер: различия между версиями

Содержимое удалено Содержимое добавлено
Нет описания правки
Нет описания правки
ЦӀар 47:
|сайт =
|сайтдин чӀал =
}}
'''Чепер''' ({{lang-ru|Джаба}}) — [[Дагъустан]] республикадин [[Ахцегь район]]да авай кьакьан суван хуьр. [[Чеперин хуьруьнсовет|«Чеперин» хуьруьнсоветхуьруьнсоветдин]]дин административ юкь ва сад тир хуьр.
 
'''Чепер''' ({{lang-ru|Джаба}}) — [[Дагъустан]] республикадин [[Ахцегь район]]да авай кьакьан суван хуьр. [[Чеперин хуьруьнсовет|«Чеперин» хуьруьнсовет]]дин административ юкь ва сад тир хуьр.
 
== География ==
Хуьр [[Ахцегь район]]дин кеферни — - рагъэкъечIдайрагъэкъечӀдай пата, райондин юкь тир [[Ахцегь]] хуьрелай 14  км яргъал, [[Дукъузпара район]]дин сергьятдин мукьув ала. Шалбуздагъдин цIиргъининцӀиргъинин хиле, гьуьлуьн дережадилай 1450  км кьакьанда, [[Цорцин]] суван (2257 м) кIанекӀане чка кьунвайди я. Чепер хуьрелай «Мегьарамдхуьр - — Ахцегь - — Рутул» район - — арадин рекьел кьван алай, суван рекьерайтIуз рекьерайтӀуз яргъавал 9  км я.
 
Тарихдал гьалтайла хуьр гуьгъуьнин '''мягьлейриз''' пай жезва: Агъа мягьле, Къаргъа мягьле, Салус мягьле, Жалар мягьле.<ref name="сайт_района">[http://ahtymo.ru/munitsipalnoe-obrazovanie-%C2%ABselo-dzhaba%C2%BB Джаба | Сайт Администрации Ахтынского района]</ref>
 
Хуьре ва адан къваларив гвай чкаяр:
* '''Кьуьгъверар''': Касан, Семедан гуьне, Вергьер, Кьекьей, Маргъуц, Зартан, Сувун мезре, ЦIвакIЦӀвакӀ, Твар авай никIерникӀер, Сирар, Рези, Айнаяр, Шран, Хъукьур, Сийидан руфар, Гъенер ачIачӀ.<ref name="сайт_района" />
 
* '''Векъ ядай чкаярни чIурарчӀурар''': Тулар, ЧуьчIвейЧуьчӀвей, Таргъам, ШитIаШитӀа харапIархарапӀар, Царцун, КьвечIелКьвечӀел, ВацIаркамВацӀаркам, Гъурун кикер, ЧIулавЧӀулав къванер, СартIабарСартӀабар, Гьэмар, Шивер ятах, Свасар къугъвай тIулартӀулар, Хъипер, УьчIверУьчӀвер, ЧIулавЧӀулав булахар, Хензер, Сияб, Ялгъуз яйлах.<ref name="сайт_района" />
 
* '''Булахар''': Яргъа булах, Вини булах, Маяр булах, Чубухандин булах, Имигардин купул яд, Маза булах, Царцун булах, Манафан булах, Хириз булах, Рамагбандин булах, Купул яд.<ref name="сайт_района" />
 
== Тарих ==
Чепер хуьр, гьукуматдинни дяведин зурба лезги кархъанан [[Гьажи-Давуд Муьшкуьрви]]дин сихилдин хуьр я.
 
XVI виш йисалай [[1839 йис]]ал кьван Чепер [[Дукъузпарадин ада жемят]]дин кьилин хуьр тир. [[1839 йис]]уз хуьр Урусат империядик гилиг жезва, гьина ам [[Дагъустан вилаят]]дин [[Самур округ]]дик акатзава. Ахпа, [[Дукъузпара наибвал]]дин кьилдин Чеперин хуьруьнсовет туькIуьрзаватуькӀуьрзава. [[1920 йис]]уз Чепера садлагьай умуми чирвилер гудай мектеб эцигзава. [[1929 йис]]уз, цIийизцӀийиз арадал гъанвай [[Ахцегь район]]дик кутунва. [[1936 йис]]уз хуьре колхоз тешкилзава, 1961 йисуз ана 358 карч алай чIехичӀехи малар, 8000 лапагар авай.
 
== Агьалияр ==
[[2010 йис]]ан вири Урусатдин агьали сиягьдиз къачунин нетижайриз килигна хуьре 706 кас яшамиш жезвай.<ref>{{cite web|url=http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/Documents/Vol1/pub-01-11.xlsx|title=5. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений|work=Итоги Всероссийской переписи населения 2010. Том 1. Численность и размещение населения|publisher=[[Росстат]]|date=2012|accessdate=2012-04-16|archiveurl=http://www.webcitation.org/68IOSO92D|archivedate=2012-06-09}}</ref> [[2002 йис]]ан малуматрив кьурвал - — Чепера 513 касди уьмуьр гьалзавай.<ref>[http://www.flnka.ru/obsh_axtinskiy_rayon.html Общая информация - — Ахтынский район]</ref> Агьалидин вири лезгияр, суьнни - — мусурманар я. [[1886 йис]]уз Чеперра 1804 кас яшамиш жезвай. Ахцегь райондин администрациядин малуматриз килигна, Чепер хуьруьн агьалияр дуьньяда авай чепервийрин 25  % я.<ref name="сайт_района" />
 
Тарихдал гьалтайла Чеперин агьали '''сихилриз''' пай жезва, хуьре гъуьгъуьнин сихилрин векилри уьмуьр гьалзавайди я: Къараханар, КIисриярКӀисрияр, Гъабгъанар, Будахар, Жалалар, Ширван Къулияр.<ref name="сайт_района" />
 
== ИнфратуькӀуьрун ==
==ИнфратуькIуьрун==
Хуьре умуми чирвилер гудай мектеб, XIX виш йисан жуьме — - мискIинмискӀин, клуб, улубхана, фельдшервилин пункт, 35 карч алай чIехичӀехи малар, 1200 лапагар хуьзвай совхоз ава.<ref name="сайт_района" />
 
==ТIвар -ТӀвар — ван авай ксар ==
* [[Искендер Казиев]] — тӀвар  тIвар - ван авай лезги зари.
* [[Азизханов Касбуба Лукьманович]] — журналист, зари, РСФСР - — дин культурадин лайихвал авай кIвалахзавайдикӀвалахзавайди, жемятдиз талукь тир кархъан.
* [[Ризаев Межмедин Челебович]] — хперхъан, Ленинан ва «Гьуьрметдин лишан» орденрин кавалер, СССР Лап Кьилин советдин кIуьдкӀуьд лагьай кIватIалдинкӀватӀалдин депутат, КПСС-дин XXII лагьай Съезддин делегат, 9 йисан къене кьиляй-кьилиз Дагобкомдин член.
* [[Велибеков Дарвин Гьажибекович]] — авай аямдин тIвартӀвар-ван авай суьретчийрикай сад. Адан кIвалахаркӀвалахар дуьньяда кьилди ксарин коллекцийриз гьатнава.
* [[Къурбаналиева Роза Яралиевна]] — СССР Лап Кьилин советдин депутат.<ref name="сайт_района" />.
 
== Баянар ==
{{Баянар}}
 
== ЭлячӀунар ==
* [http://www.ahtymo.ru/ Ахцегь райондин сайт]
ЦӀар 92:
[[Категория:Ахцегь райондин хуьрер]]
 
[[ru:Джаба_Джаба (село)]]