ЧӀехи Француз инкъилаб: различия между версиями
Содержимое удалено Содержимое добавлено
ЦӀар 18:
Уькуьнихъ, 14 чиледиз Ничягьбурун кІвале халкьди кьуна 12 артиллерий тфенг, 32 агъзур гьакІан тфенгни гьабурук порох. Халкьдин хцаб тежедай кІеретІар, садбуруг тфенгар, кІуькІвер галай тІвалар гвай, масадбуруг - кутІваяр, нажахар, кІашар гвай, ацІурна куьчеярни паруяр, Бастилиядик кканвай. Бастилия - Франциядин виридалайни чІехи дусах тир, ана гьакІан ксар ацукьнавайбур тушир, аниз твазвайбур гьукуматдиз, пачагьдиз аксиниз тир ксар. Парижда авай кьушунрин чІехибурал бине эцигзавачир. Версальдихъ галаз алакюа хкатнавай. Сятини садаз йикъан Бастилияда авай артиллерияди халкь галай патахъ цІай гана. ГьакІ ятІани, халкьди къеле элкъвена кьунвай, хъфиз кІанзвачир. Уькуьнихъ кьунвай артиллерия абуру Бастилиядиз аксиниз ишлемишиз кІанзвай. Гарнизондин гъавурда акьуна, халкьдиз аксиниз женг гун манасуз тирди, гьавиляй, сятини вадаз къеле халкьдиз хгана. Пачагь мажбур хьана Халкьдин Ассамблея кьабулиз. Къведай гьафтейра вири Францияда халкь къарагъна. 18 чиледиз Труа шегьердин халкь къарагъна, 19 чиледиз — [[Страсбург]]да, 21 чиледиз — Шербурда, 24 чиледиз — Руанда. Са пай шешьерра ксар къарагънавай ван гваз: «Фу це! Йикь, къачуз-маса гудайбур!».
Къарагънавайбуру фу къачузвай, шегьеррин ратушаяр, ана авай документар кузвай. Ахпа шегьерра маса гьукуматдин идараяр ахъайна, хкягъай тешкилтар — муниципалитетар, Париж жегьердин мэр къуллугъ туькІуьрна, кьушунрин цІийи кІеретІ авуна — [[Халкьдин гвардия]].
Къарагънавай лежберри бегерин къалаяр кузвай, абурун чилер къачуз. И крариз, 1789-й йиса хьайи, гана тІвар «ЧІехи КичІ» (Grande Peur).
4-11 августдин декретралди Халкьдин Ассамблеяди лежберрин хивяй акъудна феодалрал кІвалах авун, бегерин дуванар цІарцІай акъудна, вакуф чилер гакъудна, са пай велаятрихъ авай артух ихтийрар гакъудна. Ассамблеяди лагьана, канунин вилик виридахъ сахьтин ихтияр авайди. Лежберар мад мажбур тушир бегериз налогар гудай. ГьакІ ятІани, гьукуматдиз налогар гун абурун хиве амукьна.
26 августдиз 1789 йисан Халкьдин Ассамблеяди кьабулна «Декларация инсандинни гьукуматдин ксарин ихтийра» — демократиявилин сифте документрикай сад я ам. «Куьгьне Низамдиз», коррупциядини кІани саягъ авуни кьунвай, аксиниз эцигнавай виридан садхьтин ихтияр канунрин вилик, инсандин чІехи ихтийрар чІуриз тахьун, халкьдин суверенитет, фикиррин адавал, принцип «вири ихтияр ава, канунри ихтияр тагузвайбурулай гъейри», мадни маса демократик туькІуьрунарни масакІавилер инкъилабвилин.
5 октябрдиз халкь Версальдал фена, пачагьдин къаладик, Людовик XVI декретар кьабулиз мажбур авун патал. Халкьдин Ассамблеяди Мари-Жозеф Лафайетаз лагьана, Халкьдин Гвардиядин чІехидаз, кьушунар Версальдал тухун. Гьи кІвалахар хьайивиляй пачагь мажбур хьана Версаль туна Парижда авай къала Тюильридиз фин.
== Пачагьни адан хизандин кьиникь ==
| |||