Википедия

Рим империя: различия между версиями

Интерактивная навигация по истории
Вилик алатай дуьзар хъувунЦIийи масакIавилер
Содержимое удалено Содержимое добавлено
ВизуальныйВики-текст
Нет описания правки
Нет описания правки
ЦӀар 49:
 
== Ксар ==
[[Файл:The Great Bath in Bath (UK).jpg|thumb|leftright|250px|Британияда амукьнавай Румдин гьамамар (термаяр)]]▼
Дегь Рум пара халкьар авай гьукумат тир, гьеч кьилди Италияда латинрилай (гьукуматдин кьилин миллет) къецяй пара гъвечӀи халкьар авай: галлар, этрускар, италикар, грекарни амайбур.
 
Строка 69 ⟶ 70 :
 
=== Дин ===
[[Файл:Statue of Zeus (Hermitage) - Статуя Юпитера.jpg|thumb|left|220px|Юпитеран статуя. Чи эрадин садлагьай вишйисан эхирдиз эцигнавайди я. Исятда [[Эрмитаж]]да ава.]]▼
Рума вирида инанмишзавай чпин гъуцарихъ.
'''[[Апполон]]''' — нехирар хуьдайди, ракъинин экв гудайди, микитрин къав.
Строка 77 ⟶ 79 :
'''[[Сатурн (мифология)|Сатурн]]''' — чилинни цанарин гъуц.
'''[[Юнона]]''' — папарин, дидевилин, хизандин къав. Марсан паб.
 
▲[[Файл:Statue of Zeus (Hermitage) - Статуя Юпитера.jpg|thumb|Юпитеран статуя. Чи эрадин садлагьай вишйисан эхирдиз эцигнавайди я. Исятда [[Эрмитаж]]да ава.]]
 
Империяда хашпересвилини еке чка кьазвай. 337-й йисуз [[Константин ЧӀехи|Константин]] императорди хашпересриз чпин дин ахъайвилиз инанмиш ийидай ихтияр гана. Хашпересри гьар са велаятда чпин кьил хкягъзавай — '''епископ'''ар. Рум шегьерда авай епископахъ виридалайни еке гьуьрмет хьана инанмишзавайбурун кьула. Ада вичиз '''папа''' лугьуз хьана (грек чӀалал «папа» — «буба», «дах» лагьай гаф я). Рум шегьердин сифте епископ Иисусан юлдаш Пётр апостол хьана. Гьавиляй, руман папайри чеб Пётран варисар яз гьисабзава.
ЦӀар 86:
== Культура ==
Рум империядин культура республикад девирдин неве я, гьадан кьакьан гьал яргъи хъувур. Вири империядин кьилни рикӀ — Рума къалурзавай амайбуруз фидай рехъ. Рум шегьерда авай пара театрар, гимназияр, тавернаяр, гьамамр, ротондаярни амай кӀвалер.
 
▲[[Файл:The Great Bath in Bath (UK).jpg|thumb|left|Британияда амукьнавай Румдин гьамамар (термаяр)]]
 
Рум девирдин монументарни кӀвалер парабур исятдани амазма. Абурукай виридалайни тӀвар-ван алайди [[Колизей]] я. Рум империядин шегьеррин чӀехи паюнихъ форумар авай. Хъвадай яд шегьерриз акведукрай къвезвай.
 
== Невеяр ==
Са шумуд гьукуматри чеб Рум империядин невеярвилиз гьисабзавай. РагъекъечӀдай пата адан неве [[Византий империя]] тир.( VI вишйисан юкьва византий император Юстиниана РагъакӀидай Рум империядин чилерин еке патар къачуна, адан невейривай а чилер хуьз хьаначтӀани). РагъакӀидай пата Рум империя цкӀейила, адан чилерал пара гъвечӀи гьукуматар туькӀуьр хьана. 962-й йисуз Оттон I ЧӀехиди Иоанн XII папади Пак тир Рум империядин императордин титул гана. А империя гьар гьукуматвилин жуьрейра жез 1806-й йисалди яшамиш хъхьана. Урус империя, кьве франузрин империяни (Наполеонанни I Наполеонан III) [[Осман империя]]ди гьакӀни чеб Дегь Руман невеяр хьти гьисабзавай. [[Москвадин гьукумат]]да Иван III девирдиз акъатна теория «Москва — Пудлагьай Рум».
 
«Сифте Рум цкӀирна, гьадахъай кьулухъ кьведлагьайди (Константинополь) чкӀана, Пудлагьайди (Москва) яшамиш жезва, яшамиш жеда». ГьикӀ туькӀуьр жезва Урусатдин Гьукумат, Византиядиз пара ухшар авай. XVIII вишйисан эхирда ГШАдин бубайри-туькӀуьрайбуру чпин гьукумат Рум республикадин адетрин неве я лагьана. Чи вахтара [[АСШ]]дин агьлийри чпин гьукумат Рум империядихъ галаз гекъигзава. Америкмдин къенин гьукуматдин система садбуру гекъигзава Румахъ галаз, республикадай империядиз дегиш жедай девирдин. Адалай геж девирдиз (XIX — кьиле XX) Румдин невеяр я лагьана немцарин империйриз Бисмаркани Гитлера. («кьведлагьайни» и «пудлагьай» империяр, эгера гьисабун Пак тир Рум империядилай эгечӀ авуртӀа.
Чешне "https://lez.wikipedia.org/wiki/Рим_империя" я