Куба: различия между версиями

Содержимое удалено Содержимое добавлено
Havana
ЦӀар 9:
| карта = Cuba_(orthographic_projection).svg
| гимн = «La Bayamesa»
| кьилин шегьер = [[ГаванаГьавана]]
| шегьерар = [[ГаванаГьавана]], [[Сантьяго-де-Куба]]
| аслутуширвал = [[Испания]]
| аслутуширвал девирда = [[1898 йис]]ан [[10 декабрь]]
ЦӀар 35:
'''Ку́ба''' ({{lang-es|Cuba}}), официал тӀвар — '''Респу́блика Ку́ба''' ({{lang-es|República de Cuba}} {{IPA|reˈpuβlika ðe ˈkuβa}}), официалтушир тӀвар [[1959 йис]]алай — '''Адавилин остров''') — [[Кариб гьуьл]]уьн кефер пата авай островдин гьукумат. Уьлкведин майданди, [[ЧӀехи Антил островар|ЧӀехи Антил остров]]риз талукь тир [[Куба остров]], [[Хувентуд островар]] ва пара кьван маса гъвечӀи островар кьунва. [[Кефер Америка]]дикай Куба, кефер патай [[Флорид пролив]]див ва кьибле патай [[Юкатан пролив]]див атӀанва. Уьлкве 1945 йисалай ООНдин член я.
 
Виридалай чӀехи ва кьилин шегьер — [[ГаванаГьавана]] я.
 
== География ==
ЦӀар 52:
 
=== Мядендин менфят авай затӀар ===
[[Никель]] гьасилунин крара Куба дуьньяда кӀвенкӀве аваз физва (запасрив 2 — лагьай, гьасилунин крара 3 — лагьай чкада), пара къадарда [[хром]]дин, [[марганец]]дин, [[ракь]] ва [[цур]] квай мяденрин, [[асбест]]дин, [[къванцин къел]]ин ва [[фосфорит]]рин запасар ава. ЦӀивинрин мяденар авайди туш. Уьлкведин рагъакӀидай пата нафтӀадинни газдин мяденар жагъурнавай. Бязи малуматрикай, Кубада нафтӀадин запасар 5 млрд баррельдилай пара я, амма ГаваннадиГьаваннади и цифраяр 20 млрд кьван хкажзава, газдин запасарни — 300 млн куб. м.
 
=== Климат ===
ЦӀар 61:
Кубадин климатдин кьетӀенвал, йисан къене масакӀа тежезвай адетдин вини дережадин ламувал я. Вини дережадин ламувал ва чимивал, инсанрин сагъвалдиз виже текъвердаказ таъсирзава. Амма цин къерехра авай чкайра, гьуьлуь гьавадин зегьемвал тӀимиларзава, ва нянин береда гьава серинарзава.
 
Кубадик, гатунни - — зулун береда (июнь  — ноябрьдин юкь) арадал къвезвай тропик циклонар галукьзава. Циклонар, [[Гъвечи Антил остров]]ра ва [[Кариб гьуьл]]уьн рагъакIидайрагъакӀидай пата сифте кьил къачуна, ахпа Флоридадал элячIзаваэлячӀзава. Тайфунрихъ галаз арадал къвезвай бул юргъар ва лап къати гарар, островдин агьалийриз ва майишатриз чIехичӀехи зиянар галукьарзава.
 
=== Вирерни вацIарвацӀар ===
Кубадин вацIарвацӀар куьруь ва тIимилтӀимил ятар авайбур я. Ина авай 600 вацIарикайвацӀарикай 2/5 кефер патаз, амайбур - — кьибле патаз, [[Кариб гуьл]]уьз авахьзава. Цин къерехда пара къадарда авай уьленрикай виридалани чIехидичӀехиди [[Сапата уьлен]] я.
 
Виридалай чIехичӀехи вацIвацӀ, Куба островдин рагъэкъечIдайрагъэкъечӀдай пата авай [[Кауто вацӀ]] я, яргъивал  — 370  км. ВацIариВацӀари гзафни - — гзаф марфарикай менфят къачузва.
 
Кубадин вирер гъвечIигъвечӀи, уьцIуьуьцӀуь ва уьцIуьуьцӀуь тушир цин гьуьлуьхъ галай вирер я. Куба островдин кефер патан цин къерехда [[Лагуна - де - Лече]] лагуна ава, патаг гвай гуьлуьн селлерихъ галаз кIаникайкӀаникай хкажзавай [[киж]]дин хар - — харар вириз авахьайла, лагуна нек хьиз лацу жезва. Цин гьамбарханайрикай чIехидичӀехиди [[Саса]] я.
 
=== Накьвадин къат ва набататрин алем ===
Кубада авай накьвадин 13 жуьредикай, 80 % гарун эсердик тIимилтӀимил — - тIимилтӀимил чукIанвайчукӀанвай киреждин къванцикай арадал атанвайди я. Ин яру рангунин кIевикӀеви накьвар, вини дережадин мублагьвалдив тафават аваз я, ва ина вири йиса кьиляй-кьилиз плантацияррин набататат цазвайди я, асулдай [[шекердин нацI]]. Кубадин асул мублагъ районар кьибле пата [[ГаванаГьавана]]дилай [[Сьенфуэгос]]дал кьван, [[Камагуэй]] провинциядин рагъакIидайрагъакӀидай пата, гьакIнигьакӀни [[Сьерра-де-Санкти-Спиритус]] суванни [[Кариб гьуьл]]уьн арада авайди я. Яд гузвай ччилерин майдан  — 8700 км² (2003).
 
Кубада 3000 - — дилай пара набататринни цьукверин жуьреяр экъечIзвайдиэкъечӀзвайди я, идалайни гъейри кубадин флорадин векилрин 50  % [[эндэмик]]ар я, яни кьилди са Кубадиз хас бур я ва дуьньядин маса чкайра авайди туш. Америкадин колонизация эгечIайлаэгечӀайла къулухъ, Кубада авай тамарин майдан пара кьван тIимилтӀимил хьанва. Европавияр къведалди, тамари уьлкведин саки зур пай кьазвай, ахпа и лишан 10 % кьван агъуз хьана, гила тамар кьилди са сувар ва уьленар авай районра амукьнава. Амма 1960-й йисарилай, уьлкведин гьукуматдин алахъунрин нетижада, ичIизичӀиз амукьнавай ччилерин чIехичӀехи пайда ттарар цанвай ва гьавиляй гила уьлкведин къудай са пай тамари кьунва.
 
== Административ паюнар ==
Куба унитар гьукумат я. 2011 йисал кьван остров 15 провинциярриз ва са [[Хувентуд остров]]диз административвилелди ччара жезвай. 2011 йисан январьдилай, [[ГаванаГьавана]] провинция кьве Артемиса ва Маябеке провинциярриз ччара ийиз къетӀъ авуна. Гьавиляй провинцияррин къадар 16 — дал кьван хкаж хьана.
[[Файл:CubaSubdivisions.png|center|border|400px]]
 
ЦӀар 84:
# [[Пинар-дель-Рио (провинция)|Пинар-дель-Рио]] ({{lang-es|Pinar del Rio}})
# [[Артемиса (провинция)|Артемиса]] ({{lang-es|Artemisa}})
# [[ГаванаГьавана|ГаванаГьавана шегьер]] ({{lang-es|Ciudad de La Habana}})
# [[Маябеке]] ({{lang-es|Mayabeque}})
# [[Матансас (провинция)|Матансас]] ({{lang-es|Matanzas}})