|
=== Ччара хьайидилай къулухъ ===
[[1948 йис]]уз, Корей зуростров СССРДинни АСШдин арада пай хьунин себебдалди, кьве ччара гьукумат арадал атана: Кьибле Корея ва Кефер Корея. Кефер пата гьакимвал, японрин аксиниз партизанвилин женгер тухузвай [[Ким Ир Сен]]ди къачуна, Кьибле патани президентдин чкадиз [[Ли Сын Ман]] тайин авунай. <ref>[http://www.webcitation.org/65BhWdub6 Кореядин дяве]</ref>
1950 йисан 25 июньдиз Кефер Корея Кьибле Кореядин ччилериз гужалди гьахьзава, имани [[кореядин дяве]]дин эгечIунизэгечӀуниз сифте кьил кутуна. [[Къайи дяве]]дилай къулухъ и дяве [[АСШ]] ва адан куьмекдик квай уьлквейрин [[СССР]] ва [[КХР]]дин аксиниз тухунвай дяве хьиз фад - — фад гьисабзава. Кефер садвалдик гуьгъуьнин патар акатзавай: [[Кефер Корея]] ва адан яракьвилин къуватар; китайдин къушунар (официал документра [[КХР]] дяведа иштирак авуначир хьиз физва, амма дяведа иштаракнай къушунар "«[[китай халкьдин гуьгьуьл квайвилин къушунар]]"» тир; СССРни официалвилелди иштиракначир, амма дяведин финансвал вичин гъиле кьунвай ва [[Корей зуростров]]диз пара кьван къушунар, дявевилин кIвалахринкӀвалахрин устIарарустӀарар, меслят къалурдай ксар ва [[ГьДФ]]дин частяр ракъурнавай. Кьибле садвалдин патай [[Кьибле Корея]], АСШ, [[ЧIехи Британия]] ва [[ООН]]дин дяведин къуватрик акатзавай маса уьлквеяр иштираквал авунай. [[1953 йис]]уз кутIуннавайкутӀуннавай перемириедин икърардин нетижада Корей зуростров [[демилитари зона]]дай — - тIузтӀуз кьве патаз ччара хьанвай. Ислягьвилин икърар гилалди кутIунвачкутӀунвач ва официалвилелди кьве уьлквени гилани дяведин гьалда ава. Къиметралди, и гьуьжетдин нетижада 2.5 миллион кас кьенвай.
[[1960 йис]]уз студентрин гьерекатдин нетижада, [[Ли Сын Ман]] президентвиляй акъуднай. И себебдалди, «гуькуматдин элкъуруьн» яни политикадин туькIуьрундатуькӀуьрунда чIехичӀехи масакIаярмасакӀаяр геле аваз фена ва са йисан гуьгъуьнлай кьилин чка генерал [[Пак Чжон Хи]]ди къачунва. Пакди гьакимвал тухузвай чIавузчӀавуз, халкьдин паталай регьимвал квачир диктатор хьтин ва маса чIехичӀехи критикаяр галукьна, амма ам къуллугъда авай чIавузчӀавуз, [[экспорт]] гегьенш хьанвайвиляй уьлкведин экономика пара вилик фенвай. Пак, [[1979 йис]]ан кьиникьдал кьван президентдин къуллугъдик квай.
[[Пак Чжон Хи|Пак]] кьейила къулухъ гуьгъуьнин йисар, политикада стабилвилин къалабулухар авай йисар тир. [[1980 йис]]уз, гьа чIаванчӀаван премьер - — министр [[Чхве Гю Ха]]ди уьлкведин гьукумдиз чIехичӀехи масакIаярмасакӀаяр тваз кIанкӀан хьайивиляй, генерал [[Чон Ду Хвана]]ди адан аксиниз гьукуматдин элкъуьрун кьилиз акъудна ва вич президентвилин къуллугъдиз атана. Гьа и, Чон Ду Хван гьукумдиз атай факт халкьдин арадиз зурба къалабулухар туна, адан аксиниз пара акцияяр ва къарагъунар жез эгечIнайэгечӀнай, халкьди гьахъ тир президентвилин хкягъунар тIалабзавайтӀалабзавай.
[[Чон Ду Хвана|Чон]] ва адан пад хуьзвайбуру Кьибле Кореяда 1987 йисал кьван кьиливал тухузвай, ахпа оппозициядин кIеретIрикӀеретӀри ва кIвалахкӀвалах ийизвай ксарин гьерекатри адан аксиниз акцияяр кьиле тухунвай. Эхирни, Чонди ва Гьахъвилин Демократик Партиядин чIехидичӀехиди [[Ро Дэ-вуди]], 29 йиюльдиз президентдин хкягъунар тухуз малумарнай. И хкягъунра [[Но Му Хён]] гъалиб хьана.
1997 йисан 18 декабрьдиз президентвилин къуллугъдиз Ким Дэ Чжун атана. Ада ришветдин аксиниз женг тухуз ва экономикадиз цийикIаярцийикӀаяр тваз эгечIнайэгечӀнай. [[Кореядин_Халкьдинни-Демократиядин_Республика|КХДРКХДРдиз]]диз талукь тир политика къатидаказ хъуьтуьларна. Ахпа 2000 - — дин йюньдиз [[Пхеньян]]да Ким Дэ Чжун КХДРдин регьбер [[Ким Чен Ир]] галаз гьалтнава, ва и гьалтунин нетижада баришугъ хьунин ва санал экономикадин крар тухунин икьрардиз къул чIугнайчӀугнай. Гьа и йисуз, Демократиядин кIвалахракӀвалахра, КХДР галаз араяр лас авунин кIвалахракӀвалахра, РагъэкъэчIдайРагъэкъэчӀдай Азияда ва Кьибле Кореяда инсанрин гьахъар хуьнин крара чIехичӀехи агалкьунриз агакьнавай Ким Дэ Чжун [[Нобельдин премия]] къачунвай.
Кьибле Кореяни Япония [[2002 йисан футболдай дуьньядин чемпионат|2002 йисан дуьнья чемпионатдин]] иесияр тир. Гуьгъуьнлай, [[Лианкур]] островрин паталай хьанвай гьуьжетунин себедай Кьибле Кореядинни Япониядин араяр чIурчӀур хьана.
== География ==
| 