|
=== Административ паюнар ===
Корея — унитар республика. 1 артух статусдин шегьер (''тхыкпёльси'': [[Сеул]]), 6 дуьз гъилик кутундин шегьерар (''кванъёкси'': [[Пусан]], [[Тэгу]], [[Инчхон]], [[Кванджу]], [[Тэджон]], [[Ульсан]]), 8 провинцияр (''то'': [[Чхунчхон-Пукто]] ва [[Чхунчхон-Намдо]], [[Канвондо]], [[Кёнгидо]], [[Кёнсан-Пукто]] ва [[Кёнсан-Намдо]], [[Чолла-Пукто]] ва [[Чолла-Намдо]]) ва 1 артух автономдин провинция (''тхыкпёль чачхидо'': [[Чеджудо]]) акатзава.
{| class="standard"
2333 йиса чи эрадилай вилик кьиса тир ''Ко Чосон'' (Дегь замандин Чосон) гьукумат кьил кутуна. Анжах фактарикай ибарат тир IV—III-лагьай вишйиса чи эрадилай вилик Дегь замандин Чосон кьил кутуна<ref>{{cite journal|last=Ланьков|first=Андрей|authorlink=Андрей Ланьков|coauthors=|title=Два источника и две составные части корейского национализма|journal=Русский журнал|volume=|year=2002|url=http://lankov.oriental.ru/d51.shtml|month=Сентябрь|pages=}}</ref>. 108 йиса чи эрадилай вилик кьиса тир Дегь замандин Чосон [[Чин]]дин империяда [[Хань]] къачун.
Дегь чІаварачӀавара Кореяда авай халкь Самхана. 918—1392 йисариз Кореяда авай гьукумат Корё.
Республика Кореядин (Кьиблепатан Корея) тарих эгечІзавайдиэгечӀзавайди я 1945 йисалай, а чІавузчӀавуз СССРдини Америкади а гьукумат пайна чпин арада. СССРдин пата (кефер пад) КНДР (Кефер патан Корея) туькІуьрнатуькӀуьрна. Америкадин къуватдик квай пата Кьиблепатан Корея туькІуьрнатуькӀуьрна. ГьакІГьакӀ хьана сад тир гьукумат кьвенал пайна.
=== Корея дяве ===
=== Дин ===
* [[Атеизм]] — 46,5 %
* [[Буддизм]] — 22,8 %
* [[Протестантизм]] — 18,3 %
* [[Католицизм]] — 10,9 %
* Маса дин — 0,7 %
* [[Вон-буддизм]] — 0,3 %
* Иегьовадин Шагьидар — 0,3 %
* [[Конфуций]] дин — 0,2 %
* [[Чхондогё]] — 0,1 %
* [[Ислам]] — 0,1 %
== Экономика ==
13-лагьай дуьньядин [[Къенепатан вири бегьер]] кореядин экономика я ([[2011 йис]]).
Кьиблепатан Корея дуьньядин виридалайни пара (45 %) гимияр туькIуьрзавайтуькӀуьрзавай гьукумат я. Кореяди акъудзавай машинар дуьньядин виринриз чир я. Азиядинни вири дуьньядин виридалай къуват авай экономикайрик квайди я.
ГьакІГьакӀ ятІаниятӀани Кьиблепатан Кореядихъ вичин ажуз патарни ава. Гьукуматдихъ еке буржар ава. Дуьньядин капиталар инихъ-анихъ ужунрилай пара аслу я ам. Гьукуматдин пай еке тирвиляй экономикадин зиянар жезва.
Кьиблепатан Кореядин гьукумат яшамиш жезвай кьван (60 йис) адан экономикадин гьал пара дегиш хьана. 1940 йисарин къене Кьиблепатан Кореядин экономикадин чІехичӀехи пай хуьруьн кІвалахарникӀвалахарни кьесил индустрия тиртІатиртӀа гила агъур индустриядини сервиса пай кьазва. 30 йисан къене гьукумат регьбера Пак Чон Хиди сифте вадйисат кьабул авурдилай кьулухъ, гьукуматдин экономика лап фад вилик физ эгечІнаэгечӀна, экономикадин вичин гьални пара дегиш хьана. Ихьтин чІехичӀехи агалкьунар 1960-19901960—1990 йисариз экономикадин патахъай хьайивиляй Кьиблепатан Кореядиз, [[Гонконг]], Сингапурни[[Сингапур]]ни [[Тайвань]] галаз "«[[азиядин тиграр (экономика)|азиядин тиграр"]]» лагьана. 1980-лагьай йисарин эхирда Кьиблепатан Кореядин экономикадин вилик фидай гьал яваш жез эгечІнаэгечӀна 6,5 %/йис хьана. Ахпа кІвалахдихъайкӀвалахдихъай къвезвай къазанмишзавай пуларин кьадарни хкаж хьайивили гьадахъ галаз инфляцияни хкаж жез эгечІнаэгечӀна. Амай чІехичӀехи экономика авай гьукуматар хьти Кьиблепатан Кореядин экономикадинни чІехичӀехи пай (2/3)сервисди кьазва.
== Гьукуматдин туькIуьрунтуькӀуьрун ==
=== Президент ===
Кьиблепатан Кореяда гьукуматдин кьил президент я. Къенин президент Ли Мён Бак я, ам 2007 йисуз хкягънавай. Президент Кьиблепатан Кореяда халкьди хкягъзавайди я, вад йисал. КІвалахКӀвалах 1948 йисуз туькІуьрнавайдитуькӀуьрнавайди я.
=== Парламент ===
Кьиблепатан Кореядин Парламент — са кІеретІдинкӀеретӀдин Халкьдин кІватІалкӀватӀал (299 чка) я. 245 депутат хкягъзавайди я артухвилин системадай. Депутатдин къуватдин чІавчӀав 4 йис я. Хкягъунар Парламентдиз 1948 йисалай тухузвайди я. ▼
▲Кьиблепатан Кореядин Парламент — са кІеретІдин Халкьдин кІватІал (299 чка) я. 245 депутат хкягъзавайди я артухвилин системадай. Депутатдин къуватдин чІав 4 йис я. Хкягъунар Парламентдиз 1948 йисалай тухузвайди я.
=== Конституция ===
1948 йисан 17 июльдиз Кьиблепатан Кореядин сифте Конституция кьабулнавай. Гьа чІавалайчӀавалай Конституция кІуьдракӀуьдра цІийицӀийи кьиляй кьабул хъувунвай, эхиримжи сефер [[1987 йисанйис]]ан 29 октябрьдиз. И кар, гьукумат демократиядик тухудай чIехичӀехи кам хьана .
== Меденият ==
== Эдебият ==
* {{книга|автор = [[Толорая, Георгий Давидович Толорая|Толорая Г. Д. Толорая]]|часть = |заглавие = Республика Корея |место = {{М.}} |издательство = [[Мысль (издательство, Москва)|Мысль]] |год = 1991 |страниц = 120 |серия = [[У карты мира]] |isbn = 5-244-00488-3 |тираж = 50 000}} (обл.)
== Баянар ==
| 