Альбе́рт Эйнште́йн (нем. Albert Einstein; 14 март 1879, Ульм, Вюртемберг, Германия — 18 апрель 1955, Принстон, Нью-Джерси, АСШ) — физик-теоретик, алайчӀаван теоретик физикадин бине эцигнайбурукай сад, 1921-й йисан физикадай Нобел премиядин лауреат, социал хадим-гуманист. Германияда (1879—1893, 1914—1933), Швейцариядани (1893—1914) АСШ (1933—1955) яшамиш хьанай. 20 кьван дуьньядин кӀвенкӀве авай университетрин сейли доктор я, гзаф илимрин Академийрин уьзви я, гьакӀни ССРГ-дин илимрин Академиядин къецепатан сейли уьзви я (1926).

Альберт Эйнштейн
Albert Einstein
Дидедиз хьайи чӀав 1879 йисан 14 март(1879-03-14)[1][2][3][4][5][6][7][8][9][10][11][12][13][14][15][16][17][18][19][20][21][22][23][24][25]
Дидедиз хьайи чка Ульм[2][26][27]
Кьиникьин чӀав 1955 йисан 18 апрель(1955-04-18)[26][3][4][5][6][8][9][10][11][12][13][14][15][16][17][18][19][20][21][22][23][25] (76 йис.)
Кьиникьин чка Принстон[28][26]
Гьукумат Германиядин империя[29][30], апатрид[31], Швейцария, Цислейтания[29], Веймарская республика[32], Германия[33] ва АСШ[29]
Илимдин хел теоретик физика
КӀвалахдай чка

Бернда патент бюро
Цюрих университет
Карлова университет
Кайзер Вилгьелм институт
Лейден университет

КӀеви ахтармишна институт
Альма-матер Швейцарская высшая техническая школа Цюриха[2][34], Luitpold-Gymnasium, old Kantonsschule (Albert Einstein House) ва Цюрихский университет[35]
Илимдин дережа доктор философии по физике
Илимдин тӀвар профессор[36] ва академик[36]
Илимдин регьбер Альфред Кляйнер[37], Гьенрих Буркхардт[37] ва Генрих Фридрих Вебер
ТӀвар-ван авай кӀелдайбур Эрнст Штраус
Пишкешарни премияр Барнарддин медаль, Физикадай Нобелан премия[38][39], Королдин астрономиядин жемятдин Къизил медал, Жюль Жансенан премия, Маттеуччин медал, Макс Планкан тӀварунихъ галай медал, Франклинан медал, Копли медал[40], Pour le Mérite орден, Гиббсан лекция, Женевадин университетдин гьуьрметдин доктор, Ярусалимда авай Чувудрин университетдин гьуьрметдин доктор[41], Принстон университетдин гьуьрметдин доктор, Мадриддин Комплутенсе университетдин гьуьрметдин доктор, Лондондин королдин жемятдин чара уьлквейрин член[42], АСШ-рин Миллетдин илимрин академиядин член, Великие иммигранты[43], Pour le Mérite ва Honorary Fellow of the Royal Society Te Apārangi[44]
Къул: Къул

КӀвалах дуьзар хъувун

Эйнштейн — физикадай 300-й гзаф кӀвалахрин, ва гьакӀни илимдин тарихдайни философиядай, публицистикадай 150 улубринни макъалайрин кирам (автор) я. Ада са шумуд зурба физикадин теорияр кӀвалахна туькӀуьрна:

  • КьетӀен гекъигунин теория (1905).
  • Умуми гекъигунин теория (1907—1916).
  • Фотоэффектдин квантдин теория.
  • Чимивалкьунин квантдин теория.
  • Бозе — Эйнштейна квантдин статистика.
  • Флуктуацийрин теориядин бине кутур броун юзунин стастикадин теория.
  • Стимуляция авунвай ракъурунин теория.
  • Арада термодинамикадин флуктуацийра экьунин чкӀурунин теория.

Эдебият дуьзар хъувун

Инглис чӀалал дуьзар хъувун

  • Fölsing, Albrecht (1997): Albert Einstein: A Biography. New York: Penguin Viking. (Translated and abridged from the German by Ewald Osers.)
  • Highfield, Roger; Carter, Paul (1993). The Private Lives of Albert Einstein. London: Faber and Faber. ISBN 978-0-571-16744-9.
  • Hoffmann, Banesh, with the collaboration of Helen Dukas (1972): Albert Einstein: Creator and Rebel. London: Hart-Davis, MacGibbon Ltd.
  • Isaacson, Walter (2007): Einstein: His Life and Universe. Simon & Schuster Paperbacks, New York. ISBN 978-0-7432-6473-0
  • Moring, Gary (2004): The complete idiot’s guide to understanding Einstein (1st ed. 2000). Indianapolis IN: Alpha books (Macmillan USA). ISBN 0-02-863180-3
  • Pais, Abraham (1982): Subtle is the Lord: The science and the life of Albert Einstein. Oxford University Press. The definitive biography to date.
  • Pais, Abraham (1994): Einstein Lived Here. Oxford University Press.
  • Parker, Barry (2000): Einstein’s Brainchild. Prometheus Books. A review of Einstein’s career and accomplishments, written for the lay public.
  • Schweber, Sylvan S. (2008): Einstein and Oppenheimer: The Meaning of Genius. Harvard University Press. ISBN 978-0-674-02828-9.
  • Oppenheimer, J.R. (1971): "On Albert Einstein, " p. 8-12 in Science and synthesis: an international colloquium organized by Unesco on the tenth anniversary of the death of Albert Einstein and Teilhard de Chardin, Springer-Verlag, 1971, 208 pp. (Lecture delivered at the UNESCO House in Paris on 13 December 1965.) Also published in The New York Review of Books, 17 March 1966, On Albert Einstein by Robert Oppenheimer

Урус чӀалал дуьзар хъувун

  • Альберт Эйнштейн: Обрести достоинство и свободу. — М., Иерусалим: Мосты культуры / Гешарим, 2006. — 256 с. — ISBN 5-93273-213-X
  • Гернек Ф. Альберт Эйнштейн. Жизнь во имя истины, гуманизма и мира. — М.: Прогресс, 1966.
  • Дюкас Э., Хофман Б. Альберт Эйнштейн как человек // Вопросы философии. — М.: 1991. — № 1.
  • Зелиг К. Альберт Эйнштейн. — 2-е изд. — М.: Атомиздат, 1966.
  • Кузнецов Б. Г. Эйнштейн. Жизнь. Смерть. Бессмертие. — 5-е изд., перераб. и доп. — М.: Наука, 1980.
  • Львов В. Е. Жизнь Альберта Эйнштейна. — М.: Молодая гвардия, 1959. — (Жизнь замечательных людей).
  • Пайс А. Научная деятельность и жизнь Альберта Эйнштейна. — М.: Наука, 1989. — 568 с. — ISBN 5-02-014028-7
  • Паркер Б. Мечта Эйнштейна: В поисках единой теории строения Вселенной. — СПб.: Амфора, 2001. — ISBN 5-94278-141-9
  • Сноу Ч. П. Эйнштейн. — В книге: Портреты и размышления. — М.: Прогресс, 1985. — С. 137—156. — ISBN 5-94278-141-9
  • Френкель В. Я., Явелов Б. Е. Эйнштейн — изобретатель / Отв. ред. проф. Б. Г. Кузнецов.. — М.: Наука, 1982. — 161 с. — (История науки и техники). — 126 000 экз. (обл.)
  • Френкель В. Я., Явелов Б. Е. Эйнштейн: изобретения и эксперимент. — 2-е издание, переработанное и дополненное. — М.: Наука, 1990. — 239 с. — (История науки и техники). — ISBN 5-02-000802-8
  • Хофман Б. Альберт Эйнштейн — творец и бунтарь. — М.: Прогресс, 1983.

Баянар дуьзар хъувун

  1. Record #118529579 // Общий нормативный контроль (GND) Проверено 9 апрельдиз 2014.
  2. 2,0 2,1 2,2 https://www.ige.ch/de/ueber-uns/einstein.html
  3. 3,0 3,1 идентификатор BNF Проверено 10 октябрьдиз 2015.
  4. 4,0 4,1 Архив по истории математики Мактьютор Проверено 22 августдиз 2017.
  5. 5,0 5,1 SNAC Проверено 9 октябрьдиз 2017.
  6. 6,0 6,1 Nationalencyklopedin Проверено 9 октябрьдиз 2017.
  7. Find a Grave Проверено 9 октябрьдиз 2017.
  8. 8,0 8,1 Internet Speculative Fiction Database Проверено 9 октябрьдиз 2017.
  9. 9,0 9,1 filmportal.de Проверено 9 октябрьдиз 2017.
  10. 10,0 10,1 Бельгийский биографический словарь Проверено 9 октябрьдиз 2017.
  11. 11,0 11,1 Internet Philosophy Ontology project Проверено 9 октябрьдиз 2017.
  12. 12,0 12,1 KNAW Past Members Проверено 9 октябрьдиз 2017.
  13. 13,0 13,1 Leidse Hoogleraren Проверено 19 июньдиз 2019.
  14. 14,0 14,1 Энциклопедия Брокгауз Проверено 9 октябрьдиз 2017.
  15. 15,0 15,1 Store norske leksikon
  16. 16,0 16,1 Большая каталанская энциклопедия
  17. 17,0 17,1 GeneaStar
  18. 18,0 18,1 Roglo
  19. 19,0 19,1 Salzburgwiki
  20. 20,0 20,1 Proleksis Encyclopedia
  21. 21,0 21,1 BeWeB Проверено 13 февральдиз 2021.
  22. 22,0 22,1 Архив изобразительного искусства Проверено 1 апрельдиз 2021.
  23. 23,0 23,1 Albert Einstein // annuaire prosopographique: la France savante
  24. Base biographique
  25. 25,0 25,1 Munzinger Personen Проверено 9 октябрьдиз 2017.
  26. 26,0 26,1 26,2 Эйнштейн Альберт, Эйнштейн Альберт // Большая советская энциклопедия, 1969—1978 — Т. 29 : Чаган — Экс-ле-Бен. Проверено 28 сентябрьдиз 2015.
  27. Einstein: His Life and Universe by Walter Isaacson.
  28. http://www.einstein-bern.ch
  29. 29,0 29,1 29,2 https://www.einstein-website.de/z_information/verschiedenes.html
  30. JSTOR
  31. http://www.einsteinsommerhaus.de/index.php?id=539&no_cache=1
  32. http://www.einsteinsommerhaus.de/index.php?id=539
  33. https://newspapers.ushmm.org/events/albert-einstein-quits-germany-renounces-citizenship
  34. https://www.library.ethz.ch/en/Resources/Digital-library/Einstein-Online/Einstein-s-Studies-at-the-Polytechnic-Institute-in-Zurich-1896-1900
  35. A New Determination of Molecular Dimensions
  36. 36,0 36,1 Проверено 20 декабрьдиз 2018.
  37. 37,0 37,1 Eine neue Bestimmung der MoleküldimensionenMathematics Subject Classification: 70—Mechanics of particles and systems // Математическая генеалогия Проверено 15 декабрьдиз 2019.
  38. The Nobel Prize in Physics 1921Фонд Нобеля. Проверено 3 августдиз 2015.
  39. The Nobel Prize amounts
  40. Award winners : Copley MedalЛондонское королевское общество. Проверено 30 декабрьдиз 2018.
  41. The Hebrew University awards honorary degrees Проверено 6 мартдиз 2017.
  42. Complete List of Royal Society Fellows 1660-2007 — С. 110.
  43. https://www.carnegie.org/awards/great-immigrants/2009-great-immigrants/
  44. https://www.royalsociety.org.nz/who-we-are/our-people/our-fellows/all-honorary-fellows/

ЭлячӀунар дуьзар хъувун