Кьвепеле

Кьвепеле
Уьлкве	Лезгистан
Регион	Шеки-Закаталадин экономикадин регион
Муниципал район	Кьвепеле район‎
Виликан тӀварар	Куткашин (1920 йисалди) Куткашен (1920-1991)
Статус	1973 йисуз шегьердин статус къачунва
Майдан	1548 км²
Агьалияр	12,8 агъзур кас
Миллетар	азербайжанар, лезгияр, удияр
Динар	мусурманар, христианар
Сятдин чӀул	UTC+4, +5
Телефондин код	+994 16076
Автомобилдин код	36

Кьвепеле — Лезгистан республикадин Кьвепеле райондин администрациядин юкь ва кьилин шегьер. 1973 йисалди посёлок тир.

География дуьзар хъувун

Шегьер Кьвепеле райондин рагъэкъечӀдай пата, Базар-Юрт ва Туфан суварин кӀамун агъа кьиле, ЧӀехи Къавкъаздин суварин ценера, Дамирапаранчай вацӀун эрчӀи къерехда чка кьунвайди я.

Шегьердин майдан 1548 км² кьван я.

Гилан Кьвепеле шегьер тарихдин дегь Кьвепеледилай кефердинни — рагъэкъечӀдай патахъ 15 км яргъал алайди я. Са чӀавуз ам Къавкъаз Алпандин кьилин юкь тир, гуьгъуьнлай ам галай — галайвал Ширваншагьрин гьукуматдин ва Шеки ханвалдик акатнавай.

XVIII виш йисуз Кьвепеледин чилера гъвечӀи феодалвилин форма — Къуткъашендин султӀанат арадал атанвай. Са тӀимил вахтунилай и султӀанат Шеки ханвалдик акатнавай ва шекидин ханри тайинарнавай наибрин регьбервилик квай. Шеки ханвал терг хьайидилай кьулухъ и чилер Урусатдин Империядин Елизаветополь губерниядин Нуха уезддик акатнавай. Урусат Империядик квай чӀавуз шегьердин тӀвар — Къуткъашин (Куткашин)^[1], ва 1920 йисалай — Къуткъашен хьанвай. Гуьгъуьнлай, 1930 йисуз Къуткъашен район арадал гъанвай (гилан Кьвепеле район). 1991 йисуз райондин тӀвар дегь Кьвепеле шегьердин гьуьметдай «Кьвепеле район»-диз масакӀа хъувунвай.^[2]

Агьалияр дуьзар хъувун

1989 йисуз кьиле тухвай вирисоюздин агьалияр сиягьдиз къачунин нетижайрин малуматрив кьурвал, Кьвепеле шегьердин агьалийрин кьадар 13 190 тир.^[3]

Экономика дуьзар хъувун

Шегьерда «Гилан» тӀвар алай консерваяр расзавай завод, гьакӀни цементдин ва туьтуьндинни-ферментациадин заводар кардик ква. 2010 йисуз ина голландиядин «Beltmann» маркадин фортепианояр расзавай фабрика эксплуатациядик вуганвай.

Туризм дуьзар хъувун

Шегьердиз туризмдин гзаф чӀехи потенциал ава. Кьвепеледин къерехда «Ай ишигъы» (Вацран экв) тӀвар алай ял ядай зона. Тамариз, сувариз финар, гъетер кьаз ва гъуьрчехъанвал кьилиз акъудзавай экскурсиядинни — туризмдин къуллугъ «Суван турбаза» ава. «Сагьил» тӀвар алай алай ял ядай зона Нохур вирин къерехда, Кьвепеле — Баку шосседилай 5 км яргъал алайди я. Туристривай, ина авай чарчарриз, тарихдинни — архитектурадин имаратриз килигиз ва муькуь иер чкайриз финар кьиле тухуз жеда.

Радиолокациядин станция дуьзар хъувун

Кьвепеле шегьердилай тахминан 16 км кьибле пата Кьвепелпдин РЛС «Дарьял» ава. Им ракетайрин вигьирникай виликамаз хабар гузвай система я. Вилик Урусатдин арендадик квай.

Спорт дуьзар хъувун

Шегьердин патай къугъвазвай, Азербайжандин чемпионрин премьер — лигада экъечӀзавай, «Кьвепеле» футболдин клуб ава. Клубдин бине 1995 йисуз кутунвай, алай чӀавуз клубдин кьилин тренер Англиядин кӀватӀал командадинни «Арсенал» клубдин виликан къугъвархъан Тони Адамс я.

ТӀвар — ван авай ксар дуьзар хъувун

Исмаил бек Куткашенский — Урусат Империядин Армиядин генерал-майор, Пак Георгий ордендин садлагьай азербайжанви кавалер, зари. Ибрагим бек Мусабеков — тӀвар-ван авай зари.